Читать книгу Тыын былдьаһыгар онлайн

Онтон ыла сарсыарда уһуктаат да, түүлү ырытар идэлэммитим. Аар тайҕа таайыллыбатах дьикти күүстэрэ тугу этэллэрин билэ сатыыр буолбутум. Сороҕор хас да түүн түүлгэ таайтаран этэ, сэрэтэ сатыылларын куҥ эт дьон сэрэйбэппит. Бэйэбитин наһаа сайдыбыт курдук сананан, аанньа ахтыбаппыт, түүлбүтүн сатаан тойоннообоппут. Былыр үйэлэрин тухары аар тайҕаҕа олорбут, сиэри-туому тутуспут булчут өбүгэлэрбит туох буоларын курдат билэллэр үһү. Ол иһин төһөлөөх элбэх моһолу этэҥҥэ туораан үйэлэрин моҥууллара буолуой. Былыргылар унньуктаах уһун күҥҥэ киһини түөрт уон түөрт моһол күүтэр диэн этэллэрэ. Аныгы дьон сиэри-туому тутуспакка, сэрэммэккэ-сэрбэммэккэ, ууну-уоту ортотунан сылдьабыт. Улахан булду аанньа ахтан киһилии бултаабакка, бааһырдан баран тута охторбокко, ыттары үөрэтэбит диэн ааттаан оонньуу оҥостуу, булт суруллубатах сиэрин кэһии, улахан аньыы буолар. Булт үгэһин тутуспакка арыгылаан ампаалыктаһабыт, итирэн-кутуран, чуумпу эбэлэри аймыыбыт, төһө булду суоһарбыппытынан куоталаһа-куоталаһа киһиргиибит. Ол иһин, кэнники кэмҥэ дэҥ, оһол элбээтэ, айылҕа айманна. Туох барыта иэстэбиллээх, сыыһа-халты туттуу содуллаах дииллэрэ барыта баар, куоттарбат.

Саас кус саҕана үһүө буолан сылгыһыттар базаларыгар сытабыт. Атаһым Ньукулай биһикки кустуубут. Оттон Дьөгүөр күн аайы тайахтары көрдөөн ыта суох атынан хаамтарар. Күн аайы мэлийэн кэлэр, соччо саҥа-иҥэ суох, биһиги онно эрэ кыһаллыбаппыт. Уонча күн кустаан сөп буоларбытын бултаатыбыт. Дьиэлиир кэммит тиийэн кэллэ, кустаан кэлэн киэһэ эрдэ өртөөн ыыппыт аттарбытын тутан бэлэмнэннибит. Сарсыарда оҕонньорбут эрдэ турда, сирэйэ-хараҕа турбут, туттара-хаптара сыыдамсыйбыт. Мин Дьөгүөр сирэйин-хараҕын көрөөт, тута байанайдаах түүлү түһээбитин сэрэйдим. «Оҕонньор эмиэ маҥан бууттаах нуучча дьахтарын түһээтэҕэ» диэн испэр омнуолуу санаатым.

Сарсын, дьиҥэ, үлэм күнэ саҕаланар. Онон тардыллар, үлэбэр «борогууллуур» киһи буоллум.

Оҕонньор тото-хана аһаан, аа-дьуо туран оһоҕун аһатта, дьэ уонна сэрэйбитим курдук эттэ: «Күнүс Дабдарыга аһыахпыт, онон билигин бу үрүйэни өрө батан, хайаны уҥуордаан, ол сиргэ эбиэккэ тиийиэххит. Онон Дабдарыттан суолбутун көннөрүөхпүт, өтөхпүтүн быһыахпыт».