Читать книгу Си Цзиньпин: классикалык цитаталар жана сюжеттер. Экинчи китеп онлайн

ОРИГИНАЛ

«Тоголонуп келе жаткан шарча өз жолунда чуңкурга түшүп кетип токтойт, кудум ошондой пайдасыз сөз жолдо акылманга жолукканда токтойт» дейт. Мына ушундан улам арам ойлуу адамдардын сөздөрү, адашкан идеялары Конфуцийдин окуусуна туруштук бере албайт. Чындык менен калп өткөн окуяларга карап баа берүү, азыркы окуяларга карап тактоо, калыс мамилеге таянуу менен изилдөө аркылуу түшүнүлөт, андан кийин арзыбаган сөздөр басылып, адашкан сөздөр унутулуп калат.

Сюн-цзы, «Сюн-цзы» трактаты, «Да люэ» бөлүмү («Жалпы жыйнак»), «Чжанго» («Согушуп жаткан мамлекеттер») мезгили

КОММЕНТАРИЙ

Тан жазуучусу Янь Цзин «Сюн-цзы» трактатынын «Да люэ» («Жалпы жыйнак») бөлүмүнө түшүндүрмөсүндө мындай деп жазат: «Бул бөлүм анын Сюн-цзынин окуучулары түзгөн бир тектүү эмес жазууларынан түзүлүп, кээ бир окуу тезистерин баяндайт жана өзгөчө түрдө аталышы мүмкүн эмес, ошондуктан бул жазууларды «Жалпы жыйнак» деген ат менен бириктирүү чечими кабыл алынган.

Жогорудагы «Сюн-цзы» трактатынын «Да люэ» бөлүмүндөгү фрагментте автор адегенде эл оозунда айтылган: «Тоголонуп келе жаткан шарча чуңкурга түшүп кетип токтойт, демек пайдасыз сөз жолдо даанышманга жолукканда токтойт» деген элдик макалды келтирет. Түп нускада «чуңкур» деген сөз «керамикалык идиш» дегенди да түшүндүрөт, «акыл» дегенди «билим» маанисинде да түшүнсө болот. Айтылган сөздүн мааниси: Тоголонгон топ тешикке түшүп токтойт, Акылдуу адамдын өкүмү менен арзыбаган сөз бузулат. Сюнь Цзы: «Чындык менен жалгандык өткөн окуяларга негизделген баа берүү, учурдагы окуяларга негизделген текшерүү, калыс мамилеге негизделген изилдөө аркылуу түшүнүлөт» деген идеяны андан ары өнүктүргөн. Чындык менен жалганды аныктоо, туура менен туура эмести айырмалоо кыйын болуп турганда, өткөн тажрыйбага таянып баа берүү, иш жүзүндөгү иштерге таянып тастыктоо, калыс мамиле менен өкүм чыгаруу керек. Мына ошондо «пайдасыз сөздөр басылып, жаман сөздөр унутулуп калат».

Түйшөлткөн нерсе элдин аздыгы эмес, өлкөдө адилеттиктин жоктугу; кооптонтурган нерсе байлыктын жетишсиздигинде эмес, өлкөнүн тынч эместигинде.