Читать книгу Си Цзиньпин: классикалык цитаталар жана сюжеттер. Экинчи китеп онлайн

ОРИГИНАЛ

Кимдир бирөө: «Байыркы замандан ушул күнгө чейин далайлар китеп жазып, ынанымдуу далилдерди ойлоп таап, канондордун, байыркылардын аңгемелеринин чындыгын жоготуп, байыркы замандын улуу даанышмандарынын идеяларын бурмалап келишет…» деп айткан

Буга жооп кайтарылган: «Улуу даанышмандар улуу чыгармаларды жаратышат, татыктуу адамдар жаратуучулардын ойлорун билдирүү үчүн, байыркы замандын улуу даанышмандарынын керээздерин чогултуу үчүн канондук китептерди жазышат, бул канондук китептерди зарыл кылат..... Жогоруда айтылгандардан улуу даанышмандардын эмгектери тамыр жана өзөк, канондук китептер бутак экени келип чыгат. Бутактар чындыктан четтегенде, тамыр менен өзөк Жолдун чыныгы маңызын сактап кала берет. Демек, булардын кайсынысы өлбөстүктүн яшма талканы? Жамгыр учурунда үйдүн чатырынан агып кеткендигин билүү үчүн үйдүн чатырынын астында болуу керек. Мамлекеттик бийликтин кемчиликтерин билүү үчүн айыл талаасында элдин арасында болуш керек. Канондук китептердин каталарын билүү үчүн байыркы замандын улуу даанышмандарынын эмгектерине кайрылуу керек. Байыркы замандын улуу даанышмандарынын чыгармалары түшүнүктүү сөздөр менен жазылып, чыныгы маңызын ачып берген. Канондук китептер жөнүндө жазгандар чындыкты толук түшүнүүгө аракет кылышабы? Мугалимдерден гана билим алып, канондук китептер жөнүндө жазуу менен чектелгендер чыныгы түшүнүккө ээ боло алышпайт.

Ван Чун, «Лунь Хэн» трактаты («Пикирлерди таразалоо»), «Шу Цзе» бөлүмү («Китептер жөнүндө түшүндүрмө»)

КОММЕНТАРИЙ

«Жамгыр учурунда үйдүн чатырынан суу агып кеткендигин билүү үчүн үйдүн чатырынын астында болуу керек. Мамлекеттик бийликтин кемчиликтерин билүү үчүн айыл талаасында элдин арасында болуш керек» деген сөздөр Чыгыш Хань доорунун философу Ван Чуңдун «Лунь Хэн» («Пикирлерди таразалоо») эмгегинде айтылган. Ван Чун тирүү кезинде бүт күчү менен диний мистикага жана теологизмге каршы чыгып, материализмдин алгачкы теориясын иштеп чыккан.

Ван Чун өзү жөнүндө ушундай дейт: «Мени жалган жазуулар жана негизсиз жазуулар капалантырат, ошондуктан «Лунь хэн» китебин жараттым». Ван Чун «Адам менен жогорку табигый күчтөрдүн өз ара аракети» концепциясын, апокрифтик жана төлгөөчү китептерди жана ырым-жырымдарды сынга алган сынчы болгон. Ал өз кезегинде «Илимдерди түшүнүүгө негизделген билим» жана «Чындыкты аныктоо үчүн угуу жана көрүүгө таянуу зарылчылыгы» теориясын алдыга койгон. Ван Чундун айтымында, «Жамгыр жааганда үйдүн чатырынан суу агып жатканын билүү үчүн үйдүн чатырынын астында болуш керек. Мамлекеттик бийликтин кемчиликтерин билүү үчүн айыл талаасында элдин арасында болуш керек. Канондук китептердеги каталарды билүү үчүн байыркы замандын улуу акылмандарынын эмгектерине кайрылуу керек». «Айыл талаасы» деген сөз карапайым элдин борборун билдирет. Демек, бул үйдүн жашоочулары жаан жааганда үйдүн чатыры агып кетээрин жакшы билишет; Бийлик саясатынын кемчиликтерин айтууга карапайым эл гана укуктуу; Канондук китептердин каталары байыркы замандын улуу даанышмандарынын чыгармаларын окуганда айкын көрүнүп турат.